Görev ve Tanımlar

Ticaret Borsası Nedir?

Ticaret Borsaları, 5174 sayılı Kanunda yazılı esaslar çerçevesinde Borsaya dahil maddelerin alım – satımı ve Borsada oluşan fiyatlarının tespit, tescil ve ilanı işleriyle meşgul olmak üzere kurulan kamu tüzel kişiliğine sahip kurumlardır.

Ticaret Borsaları, bulundukları yerlerde üretimi, tüketimi ve pazarlaması yeterli kapasitede olan, bu sebeple Borsaya kota edilmiş olan maddelerin alım – satımının, fiyatlarının serbest rekabet düzeni içinde tespit ve ilanı işleriyle meşgul olan organize pazarlar olduğundan, Ticaret Borsalarının varlığı bir anlamda maddeye bağlı olmaktadır. Bu özelliği ile Ticaret Borsaları serbest piyasa ekonomisi sisteminin önemli bir unsuru olmaktadır.

Görevleri Nelerdir?

a) Borsaya dahil maddelerin, borsada alım satımını tanzim ve tescil etmek,
b) Borsaya dahil maddelerin borsada oluşan her günkü fiyatlarını usulü dairesinde, tespit ve ilan etmek,
c) Alıcı ve satıcının, teslim ve teslim alma ile ödeme bakımından yükümlülüklerini, muamelelerin tasfiye şartlarını, fiyatlar üzerinde etkili şartları ve ihtilaf doğduğunda ihtiyari tahkim usullerini gösteren ve Birliğin onayıyla yürürlüğe girecek genel düzenlemeler yapmak,
d) Yurt içi ve yurt dışı borsa ve piyasaları takip ederek fiyat haberleşmesi yapmak, elektronik ticaret ve Internet ağları konusunda üyelerine yol göstermek,
e) 51 inci maddedeki belgeleri düzenlemek ve onaylamak,
f) Borsaya dahil maddelerin tiplerini ve vasıflarını tespit etmek üzere laboratuar ve teknik bürolar kurmak veya kurulmuşlara iştirak etmek,
g) Bölgeleri içindeki borsaya ilişkin örf, adet ve teamülleri tespit etmek, Bakanlığın onayına sunmak ve ilan etmek,
h) Borsa faaliyetlerine ait konularda ilgili resmi makamlara teklif, dilek ve başvurularda bulunmak; üyelerinin tamamı veya bir kesiminin menfaati olduğu takdirde bu üyeleri adına veya kendi adına dava açmak,
ı) Rekabeti bozucu etkileri olabilecek anlaşma, karar ve uyumlu eylem niteliğindeki uygulamaları izlemek ve tespiti halinde ilgili makamlara bildirmek,
j) Mevzuatla Bakanlıklara veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarına verilen işlerin, bu Kanunda belirtilen kuruluş amaçları ve görev alanı çerçevesinde borsalara tevdii halinde bu işleri yürütmek,

k) Üyelerinin ihtiyacı olan belgeleri vermek ve bunlara ilişkin gerekli hizmetleri yapmak,
l) Yurt içi fuarlar konusunda yapılacak müracaatları değerlendirip Birliğe teklifte bulunmak
m) Sair mevzuatın verdiği görevlerle, ilgili kanunlar çerçevesinde Birlik ve Bakanlıkça verilecek görevleri yapmak.

Ticaret Borsaları, “standardize edilmiş veya tiplere ayrılmış ya da numuneyle malın tümünün temsil edildiği; üretimi, tüketimi veya ithal, ihraç ve dağıtımı büyük miktarda yapılan; dayanıklı ve stoklamaya elverişli bulunan, arz ve talebi değişken olan, alım-satımı serbest rekabet şartları içinde ve önceden belirlenmiş asgari miktarlar üzerinden toptan yapıldığı organize edilmiş tarımsal ürün piyasalarıdır.”

Ülkemizde ilk ticaret borsası 1892 yılında İzmir’de kurulmuştur. Bugün ülkemizde ticaret borsalarının sayısı 113’e ulaşmıştır. 2011 yılında borsalarda 115,03 Milyar TL’lik işlem yapılmıştır.

Alıcı ile satıcıyı karşı karşıya getirmeyi amaçlayan ticaret borsacılığı fiyatların serbest rekabet ortamında oluşmasını sağlamaktadır. Özellikle ürün ve ihtisas borsacılığı ile vadeli işlemler borsaları, global ekonomide vazgeçilmez hale gelmiştir.

Ürün ve İhtisas Borsacılığı

Tarım ürünü piyasalarının temel iki özelliğini fiyat ve gelir istikrarsızlığı oluşturmaktadır. Fiyat istikrarsızlığının hem arz, hem de talep kaynaklı sebepleri vardır. Tarım, iklime bağımlı bir sektör olduğundan genel olarak hasat dönemlerinde fiyatlar belli bir seviyede kalabilmekte, fakat bundan sonra yeni ürün alınana kadar geçen sürede fiyatlar yükselmektedir. Stoklanabilen ürünlerde bu fiyat dalgalanmaları az da olsa engellenebilmekte, diğerlerinde böyle bir imkan da bulunmamaktadır.

Devlet üzerindeki mali yükün kaldırılması ve tarım ürünlerinin serbest piyasa içinde yerini bulmasının en çağdaş yolu vadeli işlem borsalarına işlerlik kazandırılmasıdır. Böylece rekabet ortamında tarım ürünleri gerçek değerini bulabilecek, borsalardaki ürün standartları sayesinde daha kaliteli üretim teşvik edilecek, işlemlerin vadeli olması üreticinin üretim desenini, tüccarın ve tarıma dayalı sanayicilerin de hedeflerini daha sağlıklı belirlemelerini sağlayacaktır.

Borsacılığın geliştirilmesinde atılması gereken en önemli adımlardan biri de, ürün bazında yapılanmış ihtisas borsalarına geçiştir. Bu tip borsaların az sayıda, tercihen bir tek üründe ihtisaslaşması gerekmektedir.

Özellikle vadeli işlem borsaları, üretimin planlanması noktasında, stokların değerlendirilmesi noktasında ve risk unsurlarının bir yerde daha rasyonel bir tarzda yararlanabilmesi konusunda; bütün bunların ötesinde de sağlıklı bir mali sistemin, yani vergi sistemimin kurulabilmesi bakımından son derece önemlidir.

Vadeli İşlem Borsaları

Çağdaş borsacılığın esasını oluşturan Vadeli İşlem Borsaları; kalitesi ve miktarı belirli bir borsa malının (Tarım Ürünü) belli bir fiyattan, ilerideki bir tarihte teslim edilmek ve teslim alınmak üzere alım- satım kontratının yapıldığı ve bu kontratların el değiştirdiği borsalardır.

Vadeli işlem piyasalarının temel amacı, fiyat gelişmeleri nedeniyle ortaya çıkabilecek riske karşılık, gerek alıcı, gerekse satıcılar açısından korunma imkanının sağlanmasıdır.

Tarım ürünü işleyen ve işlenmiş ürünü satan bir sanayici için kontrat borsası belirsiz fiyat artış riskini bertaraf etmek için başvurulan bir güvenlik sistemi oluşturur.

Sert ve şok fiyat iniş çıkışlarını önler .

Piyasada oluşan fiyatların tarımı sektörü için güvenilir bir gösterge teşkil etmesiyle ve üretim tercihlerinin yönlendirilmesiyle, üreticiyi geleceğin fiyat riskinden korur.

Vadeli işlem piyasaları, arz ve talebe yoğunluk kazandırır, bu sayede Türk sanayici ve ihracatçısının dış piyasalarda uzun vadeli bağlantılar yapmasını sağlar ve onların yükümlülüklerini yerine getirmelerine imkan sağlar.

Borsaların Faydaları

Liberal ekonomilerin önemli kurumlarından biri olan Ticaret Borsalarının faydaları ise şöyle sıralanabilir:

• Çiftçinin ürettiği tarım ürünleri piyasanın mevcut şartları içinde gerçek değerine ulaştığı ölçüde, Devletin tarım sektöründe destekleme politikaları sebebiyle üstleneceği mali yük azalır.
• Tarım ürünleri ve hayvansal ürünlerin alım satımının borsaya tescili ile kayıt dışı ekonominin kayıt altına alınması sağlanmakta, böylece devletin bu ürünlerde stopaj , kdv ve vergi kayıp ve kaçakları önlenmektedir.
• Ticaret borsaları, önceden tahmini mümkün dalgalanmaları da istikrara kavuşturur.
• Ticaret Borsaları, Müteahhitlik Piyasasında Çalışan Kişiler İçin Avantaj Sağlar:İşadamı, ticaret borsasında taahhüt ettiği teslim tarihi ve mal miktarı ile uyumlu olarak ve bu maldan vadeli alım yaparak riskten kurtulmuş olur.
• Ticaret Borsaları, İhracatçıya Avantaj Sağlar :Gıda, tekstil gibi sanayi dallarında çalışan üretici ihracatçılar vadeli alım sözleşmeleri yaparak, ihracat taahhütlerini zamanında ve istenilen kalite ve fiyatta yerine getirme imkanını bulabilmektedirler.
• Ticaret Borsaları Tüketici Menfaatlerini Korur:Ticaret Borsaları üretimi ve tüketimi son derece yaygın olan tarım ürünlerinin bölge ve zaman bakımından fiyat farklarını kısmen telafi ederek, tüketicinin menfaatlerine uygun adil ve gerçek fiyatların oluşumuna katkıda bulunur.
• Ticaret Borsaları Üreticiye Fayda Sağlar: Borsalar üreticilerin, ürünlerini çok miktarda alıcı karşısında arz edebildikleri, böylece o günkü şartlar içinde, güvenle ve gerçek fiyatla satabildikleri bir piyasadır.Ticaret Borsalarına sadece borsaya kayıtlı üyeler girebilirler ve borsada işlem yapabilirler. Bu sınırlamanın tek istisnası tarım üreticileridir. Bu sebeple, her borsada satıcıların önemli bir bölümünü tarım üreticileri oluşturur.
• Tahkim Yöntemiyle İhtilafların Çözümünde Zaman Kaybı Yaşanmaz:Üyeler arasında meydana gelen anlaşmazlık ve uyuşmazlıklar Hakem Heyetleri marifetiyle çözülür.

Görevleri

5174 Sayılı Kanun’a göre;

Borsaya dahil maddelerin, borsada alım-satımını tanzim ve tescil etmek, günlük fiyatlarını usulü dairesinde tespit ve ilan etmek, alıcı ve satıcının teslim, tesellüm ve tediye bakımından vecibelerini, her tipin asgari vasıflarını ve muamelelerini tasfiye şartıyla fiyatlar üzerine müessir şartları, ihtilaf usulünde ihtiyari tahkim usullerini gösteren ve Türkiye Odaları ve Borsaları Birliğinin tasdikiyle tekemmül eden genel kaide ve hükümler vücuda getirmek.Yurt içi ve yurtdışı borsa ve piyasaları takip ederek fiyat haberleşmesi yapmak.

Borsaya dahil maddelerin tiplerini ve vasıflarını tespit etmek üzere laboratuar ve teknik bürolar kurmak ve kurulmuşlara katılmak, borsaya ait örf ve adetleri tespit ve ilan etmek, sair mevzuatla ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca verilecek görevleri yapmak borsamızın genel işlevleri arasındadır.

Yenişehir Ticaret Borsası, geliştirdiği modern satış sistemi ile üretici ve tüccarı karşı karşıya getirecek açık artırma usulü satış işleminin yapılmasını sağlamaktadır. Bu satış sistemi ile oluşturulan pazarda, fiyatların analizleri de ticaretin hareketliliğinde önemli rol oynamaktadır.